fbpx

Ciemne praktyki serwisów internetowych

▶ Dark patterns (ciemne wzorce) to powszechnie stosowane nieuczciwe praktyki na platformach cyfrowych, stronach internetowych i w aplikacjach mobilnych powodujące znaczne szkody dla ich adresatów. Ich celem jest wykorzystywanie specjalistycznej wiedzy o mechanizmach podejmowania decyzji, formułowania ocen i sądów przez użytkowników w celu manipulowania wyborami, wpływania na zachowania, a nawet do wymuszania określonych działań lub oszukiwania1.

97% popularnych stron i aplikacji e-commerce zawierało przynajmniej jeden ciemny wzorzec.

80% popularnych aplikacji skierowanych do dzieci zawierało przynajmniej jedną funkcję mającą znamiona ciemnego wzorca.

▶ Do najczęstszych przykładów ciemnych wzorców w usługach cyfrowych należą: wymuszenie działania (np. wymuszenie ujawnienia większej ilości danych osobowych niż pożądana), zmiana interfejsu (np. wizualne wyróżnienie opcji korzystnych dla firmy, a nie dla użytkownika), agresywne przekonywanie (np. wielokrotne prośby o zmianę ustawienia na korzyść firmy), utrudnianie (np. anulowania usługi), przemycanie (np. dodawanie nieopcjonalnych opłat do transakcji na jej końcowym etapie), dowód społeczny (np. powiadomienia o działaniach zakupowych innych konsumentów), poczucie pilności (np. countdown timer wskazujący na wygaśnięcie oferty)2.

▶ Ciemne wzorce są powszechną praktyką w świecie cyfrowym. Badania wskazują, że aż 80 proc. popularnych aplikacji adresowanych do dzieci próbuje manipulować użytkownikami3. Inne badanie wskazuje, że 95 proc. z 240 analizowanych aplikacji zawierało przynajmniej jeden ciemny wzorzec4. Z badań KE UE wynika, że 97 proc. z badanych 75 popularnych stron i aplikacji e-commerce zawierało przynajmniej jeden z ww. mechanizmów. W innym, większym studium z 2019 r. autorzy ustalili, że 11,1 proc. z około 11 000 stron zajmujących się handlem w internecie również wykorzystywało niedozwolone praktyki5.

1 Lupiáñez-Villanueva, F., Boluda, A., Bogliacino, F., i in. (2022), Behavioural study on unfair commercial practices in the digital environment : dark patterns and manipulative personalisation, Publications Office of the European Union, https://data.europa.eu/doi/10.2838/859030.

2 OECD (2022), Dark commercial patterns, OECD Digital Economy Papers, No. 336, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/44f5e846-en.

3 Radesky, J. (2022), Prevalence and Characteristics of Manipulative Design in Mobile Applications Used by Children, “JAMA Network Open”, Vol. 5/6.

4 Di Geronimo, L., i in. (2020), UI Dark Patterns and Where to Find Them: A Study on Mobile Applications and User Perception, “Proceedings of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems”.

5 Mathur, A., i in. (2019), Dark patterns at scale: Findings from a crawl of 11K shopping websites, “Proceedings of the ACM on Human-Computer Interaction”, Vol. 3/CSCW.

Źródło: Tygodnik Gospodarczy PIE